Kontent qismiga oʻtish

Turki ibn Faysal as-Saud

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Turki bin Faisal Al Saud 2014-yil

Turki bin Faysal Al Saud (arabcha: تركي بن فيصل آل سعود) Turkiy ibn Faysal Ol Su’d ; turkcha: Türki bin Faysal Al Suud) (1945-yil 28-

1979-yildan 2001-yilgacha shahzoda Turki Saudiya Arabistoni razvedka agentligi Al Muxabarat Al 'Ammah bosh direktori boʻlib, 2001-yilning 1-sentyabrida, 14 Saudiya fuqarosi Amerikaning tijorat samolyotlarini oʻgʻirlab ketgan 11-sentyabr hujumlaridan oʻn kun oldin isteʼfoga chiqqan. Shahzoda Turki keyinchalik Sent-Jeyms sudida va AQShda elchi boʻlib xizmat qildi[1].

Erta hayot va taʼlim

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qirol Faysal, Turkiyning otasi

Shahzoda Turki 1945-yil 15-fevralda Makkada tugʻilgan.[2][3] U qirol Faysal va Iffat Al Thunayanning yettinchi farzandi va kenja oʻgʻlidir. Uning onasi turk va otasi arab.[4][5][6]

U Sara binti Faysal, Muhammad bin Faysal, Latifa binti Faysal, Saud bin Faysal, Abdul Rahmon bin Faysal, Bandar bin Faysal, Luluva binti Faysal va Hayfa binti Faysalning akasi.[4] 1978-yil may oyida Time jurnali shahzoda Turki qirolicha Iffatning sevimli oʻgʻli ekanligi haqida xabar berdi.[7]

Turki bin Faysal boshlangʻich va biroz oʻrta taʼlimni ota-onasi tomonidan Toifdagi maktabda olgan.[8] U oʻn toʻrt yoshga toʻlganda, otasi uni Lourensvil maktabida oʻrta maʼlumotni tamomlash uchun Nyu-Jersi shtatining Lourensvill shahriga yuborgan[9]. Keyin u Jorjtaun universitetining Edmund A. Uolsh nomidagi tashqi xizmat maktabida 1968-yil sinfida (AQShning boʻlajak prezidenti Bill Klinton bilan birga)tahsil oldi[10]. Turki, shuningdek, Prinston,[11] Kembrij,[11] va London universitetida islom huquqi va huquqshunoslik kurslarida tahsil olgan[11].

Faoliyati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Turki qirollikka qaytgach, 1973-yilda Qirollik sudiga maslahatchi etib tayinlandi[12][13]

Siyosiy faoliayti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shahzoda Turki siyosiy faoliyatini amakisi Kamol Adhamning oʻrinbosari sifatida boshlagan, soʻngra uning oʻrinbosari, Al Muxabarat Al Aʼama (Bosh razvedka boshqarmasi) rahbari boʻlib, bu lavozimda 23 yil – 1979-yildan to 2001-yil 1-sentyabrgacha ishlaydi[14][15][16]

Shunigdek, u 1979-yil noyabr oyida Makkadagi Masjid al-Haramdan (Muqaddas masjid) garovga olingan terrorchilarni olib tashlash boʻyicha harbiy operatsiyani tashkil etishda ishtirok etgan[10].

Turkining taʼkidlashicha, 11-sentabr xurujlaridan bir necha oy oldin uning razvedka agentligi xavotirli narsa rejalashtirilayotganini bilar edi: „2001-yilning yozida men amerikaliklar, inglizlar, fransuzlar bilan qanday ajoyib voqea yuz berishi haqida ogohlantirishlardan birini qabul qildim. Biz qayerda boʻlishini bilmasdik, lekin nimadir sodir boʻlishini bilardik“[17].

Shahzoda Turkining isteʼfosi kutilmagan boʻldi, chunki uning vakolati 2001-yil 24-mayda yana toʻrt yilga uzaytirilgan edi[18][19].

Uning oʻrniga „razvedka sohasida hech qanday maʼlumotga ega boʻlmagan“ Navaf bin Abdul Aziz tayinlandi.[20] Keyinroq The New York Times gazetasi shunday deb yozadi: „Turkini olib ketish vaqti – 31-avgust – va uning Tolibon bilan aloqasi: Saudiya rejimi Usama bin Lodin AQShga qarshi hujumni rejalashtirayotganini bilarmidi?“[21]

1995-yilda qirol Fahdning insultidan soʻng, shahzoda Turki shahzoda Abdulloh bilan kichik kelishmovchilikka duch keldi, u undan maʼlumot olishni istamadi.[22]

Shahzoda Turki 2014 yildagi 50-Myunxen xavfsizlik konferentsiyasida

Buyuk Britaniyadagi elchilik faoliyati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shahzoda Turki 2003-yilning yanvaridan Londondagi Avliyo Jeyms saroyiga va Irlandiyaga elchi etib tayinlangan[23][24].

U 2005-yilgacha[9][25] elchi boʻlib ishlagan va Britaniya diplomatlari tomonidan hurmatga sazovor boʻlgan[26].

Amerika Qoʻshma Shtatlardagi elchilik faoliyati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2005-yil iyul oyida shahzoda Turki Bandar bin Sultonning oʻrniga Saudiyaning AQShdagi elchisi boʻlishi eʼlon qilindi. U 2005-yilning iyulidan 2006-yilning 11-dekabrigacha AQShdagi elchi lavozimida ishlagan. Uning oʻrniga Adel al-Jubayr AQShdagi elchi etib tayinlandi.

Shahzoda Turki AQShdagi elchi sifatida koʻp vaqtini mamlakat boʻylab sayohat qilib, 37 shtatga tashrif buyurgan. Turki Qoʻshma Shtatlar Eron bilan toʻgʻridan-toʻgʻri muzokaralar olib borishini yoqlagan, ammo boshqa yuqori martabali Saudiya rasmiylari, jumladan Turkining elchi sifatidagi oʻtmishdoshi, shahzoda Bandar bin Sulton Eronning daʼvo qilingan yadroviy qurol dasturini toʻxtatish uchun harbiy harakatlarni qoʻllab-quvvatlagan[23].

U AQSh uchun Eron emas, balki Falastin-Isroil masalasi muhimroq ekanini taʼkidlab, Bush maʼmuriyatini tinchlik jarayonini jonlantirishga chaqirgan. U, shuningdek, Eron bilan diplomatiya muammolarni oldini olishning eng yaxshi yoʻli ekanini taʼkidladi. Maʼmuriyat uning pozitsiyasini yoqtirmadi va Oq uyga tashrif buyurishni qiyinlashtirdi. Oq uy Bandarning tajovuzkor yondashuvini afzal koʻrdi va uning oʻrniga Bandarni olqishladi[22].

Shahzoda Turki MSC 2014 da

Davlatning ichki ishlaridagi faoliyati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qirol Faysal vafotidan koʻp oʻtmay, shahzoda Turki va uning ukalari Saudiya Arabistonida taʼlimga sarmoya kiritish uchun Qirol Faysal jamgʻarmasini tuzdilar[8].

Qirol Faysal tadqiqot va islom tadqiqotlari markazi raisi sifatida shahzoda Turki Amerika siyosatidagi energiya mustaqilligini chaqaloq oʻpish bilan solishtirgan. Uning taʼkidlashicha, amerikalik siyosatchilar demagogiyaga qarshi jasoratli boʻlishlari kerak[27]. U oʻz mamlakatining taʼlim sohasidagi saʼy-harakatlarini olqishladi va saudiyaliklar faqat taʼlim orqali muvaffaqiyatga erishishiga ishonardi[28] 2011-yil dekabr oyida Hindistonga tashrif buyurdi[29].

Shaxsiy mulohazalari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Taxminan 2003-yilda shahzoda Turki „Qirollikni isloh qilish tanlov emas, bu zarurat“, degan gʻoyani olib chiqqan.[30] 2011-yil mart oyi oxirida u Saudiya Shoura kengashiga (milliy majlis) aʼzolik uchun saylovlar oʻtkazilishi kerakligini taʼkidladi va „Qirollik mehnat bozoridagi muvaffaqiyatsizlik“ haqida ogohlantirdi[31].

Shaxsiy hayoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Shahzoda Turki ukasi shahzoda Saud bilan 1960-yillarning boshlarida.

Shahzoda Turki Nouf bint Fahd bin Xolid Al Saudga uylangan, uning olti farzandi bor: Faysal, Mashoil, Nura, Abdulaziz, Saud va Mudhi.[32] Uning oʻgʻli shahzoda Abdulaziz Porsche Yaqin Sharq kubogining ikkinchi bosqichida gʻolib chiqqan.[33] Uning qizi malika Nura Effat universiteti va Dar Al Hanan maktabining vasiylar kengashi raisi oʻrinbosari va bosh nazoratchisi yordamchisi boʻlib ishlaydi[34]. Janubiy Florida universitetida oʻtkazilgan tadbirda u nabiralari borligini va ular baʼzan unga Islom haqida savollar berishlarini aytib oʻtaadi[35].

Shahzoda Turki sovuqqon, yumshoq soʻzli va avuncular sifatida tasvirlangan[36]. U Saudiyaning eng maʼlumotli shahzodalaridan biridir[37].

Sogʻligʻi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shahzoda Turki 1980-yillarning oʻrtalarida choʻl sayohatida kamper furgonida boʻlganida uglerod oksidi bilan zaharlanish bilan bogʻliq muammolarga duch kelgan[38].

Mukofotlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shahzoda Turki Krans Montana forumi medali sohibi[39] Shuningdek, u 2010-yilda Shimoliy Irlandiyadagi Olster universitetining huquq fanlari boʻyicha faxriy doktori, 2015-yilda Xitoyning Shanxay xalqaro tadqiqotlar universiteti (SISU)ning Yaqin Sharqshunoslik boʻyicha faxriy doktori unvoniga sazovor boʻlgan[40].

Shajarasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
16. Faisal bin Turki bin Abdullah Al Saud
 
 
 
 
 
 
 
8. Abdul Rahman bin Faisal
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
17. Sarah bint Mishari bin Abdulrahman bin Hassan Al Saud
 
 
 
 
 
 
 
4. Abdulaziz ibn Saud
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
18. Ahmed Al Kabir bin Mohammed bin Turki Al Sudairi
 
 
 
 
 
 
 
9. Sara bint Ahmed Al Kabir bin Mohammed Al Sudairi
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2. Faisal bin Abdulaziz Al Saud
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
20. Abdulateef Al Sheikh
 
 
 
 
 
 
 
10. Abdullah bin Abdulateef Al Sheikh
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
5. Tarfa bint Abdullah bin Abdulateef Al Sheikh
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1. Turki bin Faisal Al Saud
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
12. Saud Al Thunayan
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
6. Mohammad bin Saud Al Thunayan
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3. Iffat Al Thunayan
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
7. Asia
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Havola va manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Embassy official: Saudi ambassador to U.S. resigns“. CNN. Reuters. 20-dekabr 2006-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 12-dekabr 2006-yil.
  2. ↑ „Seminar: A Saudi National Security Doctrine for the New Decade“. University of Oxford. 29-yanvar 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-avgust 2012-yil.
  3. ↑ Saudi Arabia: A Modern Reader Winberg Chai: . Indianapolis, IN: University of Indianapolis Press, 2005 — 193-bet. ISBN 978-0-88093-859-4. 
  4. ↑ 4,0 4,1 Rania Suleiman Salama. „الأميرة عفت الثنيان“ (arabcha). Arabiyat Magazine. Qaraldi: 16-avgust 2020-yil.
  5. ↑ Steve Coll. The Bin Ladens: An Arabian Family in the American Century. New York: Penguin Publishing Group, 2008 — 163-bet. ISBN 978-1-101-20272-2. 
  6. ↑ „Saudi Arabia mourns passing away of princess“. Kuwait News Agency (12-fevral 2000-yil). Qaraldi: 6-iyun 2012-yil.
  7. ↑ „The Desert Superstate A rich but vulnerable feudal monarchy hurtles into the jet age“. Time Magazine (22-may 1978-yil). Qaraldi: 29-iyun 2020-yil.
  8. ↑ 8,0 8,1 „Transcript of Prince Turki's speech at Princeton“. Saudi Embassy (7-dekabr 2006-yil). Qaraldi: 30-iyul 2012-yil.
  9. ↑ 9,0 9,1 „Profile: Prince Turki Al Faisal“. BBC News (20-iyul 2005-yil).
  10. ↑ 10,0 10,1 Lawrence Wright. (August 2006). The Looming Tower: Al-Qaeda and the Road to 9/11, Knopf
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 John Pike. „Prince Turki bin Faisal bin Abdulaziz Al Saud“. Global Security. Qaraldi: 30-iyul 2012-yil.
  12. ↑ „19th Annual Arab-U.S. Policymakers Conference“. Ncusar. Qaraldi: 30-iyul 2012-yil.
  13. ↑ „In-Depth Study of King Faisal's Life Urged“. Arab News (11-may 2008-yil). 16-iyun 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-iyun 2012-yil.
  14. ↑ Simon Henderson. „Foreign Policy: A Prince's Mysterious Disappearance“. NPR (22-oktabr 2010-yil). Qaraldi: 30-iyul 2012-yil.
  15. ↑ „Prince Turki's resume“. The New York Times (2-avgust 2005-yil). Qaraldi: 26-fevral 2013-yil.
  16. ↑ Joseph J. Trento. Prelude to Terror: The Rogue CIA And The Legacy Of America's Private Intelligence Network. Basic Books, 2006 — 238-bet. ISBN 978-0-7867-3881-6. [sayt ishlamaydi]
  17. ↑ Martin Chulov. „My son, Osama: the al-Qaida leader's mother speaks for the first time“. The Guardian (2-avgust 2018-yil).
  18. ↑ „2001 Public Statement“. Saudi Embassy (24-may 2001-yil). Qaraldi: 13-may 2012-yil.
  19. ↑ „Prince Nawaf bin Abdulaziz Al Saud“. Global Security. Qaraldi: 11-may 2012-yil.
  20. ↑ [Agence France-Presse, 31 August 2001; Wall Street Journal, 22 October 2001; Seattle Times, 29 October 2001]
  21. ↑ Patrick E. Tyler. „A Nation Challenged: Arab Ally; Saudis Feeling Pain of Supporting U.S.“. The New York Times (24-sentabr 2001-yil), s. 1.
  22. ↑ 22,0 22,1 David B Ottaway. The King's Messenger: Prince Bandar bin Sultan and America's Tangled Relationship With Saudi Arabia. New York: Walker & Company, 2010 — 251-bet. ISBN 978-0-8027-7764-5. 
  23. ↑ 23,0 23,1 Arnaud de Borchgrave. (27 December 2006). Analysis: Arabian Medicis UPI, Retrieved 29 December 2006
  24. ↑ Turki Al Faisal (2003). „A Dialogue Among Civilizations“ (PDF). Seton Hall Journal of Diplomacy and International Relations. 87–92-bet. 2013-06-15da asl nusxadan (PDF) arxivlandi. Qaraldi: 2022-06-13.
  25. ↑ „Prince Turki Al-Faisal“. London School of Economics (28-iyun 2015-yil). 8-iyul 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-iyul 2015-yil.
  26. ↑ Robin Wright. „Saudi Ambassador Abruptly Resigns, Leaves Washington“. The Washington Post (12-dekabr 2006-yil).
  27. ↑ „Saudi Arabia – United States – Prince Turki Al Faisal“. Saudi US Relations. 2010-yil 28-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30-iyul 2012-yil.
  28. ↑ „Confronting Tremendous Challenges: Prince Turki al-Faisal“. SUSRIS (21-sentabr 2012-yil). 10-iyul 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 14-aprel 2013-yil.
  29. ↑ „Visit by His Royal Highness Prince Turki Al Faisal, Chairman of King Faisal Centre for Research and Islamic Studies (KFCRIS)“. IDSA (15-dekabr 2011-yil). 2022-yil 26-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30-iyul 2012-yil.
  30. ↑ Andrzej Kapiszewski (2006). „Saudi Arabia: Steps Toward Democratization or Reconfiguration of Authoritarianism?“. Journal of Asian and African Studies. 41-jild, № 5–6. 459–482-bet. doi:10.1177/0021909606067407.
  31. ↑ Anthony H. Cordesman. „Saudi stability in a time of change“. Center for Strategic and International Studies 1–29 (21-aprel 2011-yil). 2011-yil 11-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 22-aprel 2012-yil.
  32. ↑ Sharaf Sabri. (2001). The House of Saud in Commerce: a Study of Royal Entrepreneurship in Saudi Arabia. New Delhi: I. S. Publications. Print.
  33. ↑ „Abdulaziz wins“. Saudi Gazette (16-noyabr 2010-yil). 30-mart 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 31-iyul 2012-yil.
  34. ↑ Samar Fatany. Saudi women. Towards A New Era. Ghalnaa Publications, 2007.  (Wayback Machine saytida 2012-11-02 sanasida arxivlangan)
  35. ↑ „USF Welcomes His Royal Highness Prince Turki Al Faisal“. USF (28-oktabr 2010-yil). Qaraldi: 2-fevral 2013-yil.
  36. ↑ Jonathan Curiel. „Saudi Arabia's influential ambassador to U.S. steps down“. The San Francisco Chronicle (10-dekabr 2006-yil). 2013-yil 2-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 13-iyun.
  37. ↑ „International Relations“. Saudi-US relations. 2013-yil 28-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-fevral 2013-yil.
  38. ↑ Simon Henderson. „Talking Turki“. The Washington Institute (16-dekabr 2006-yil). 14-oktabr 2007-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 13-iyun 2022-yil.
  39. ↑ „List of recipients“. Crans Montana Forum. 2014-yil 3-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 18-iyul 2013-yil.
  40. ↑ „Prince Turki al-Faisal of Saudi Arabia awarded Honorary Doctorate from SISU“. 2016-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23-aprel 2015-yil.
Oʻtmishdoshi:
Nawwaf bin Abdul Aziz 		Al Mukhabarat Al A'amah
1979–2001 		Vorisi:
Muqrin bin Abdulaziz 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Turki_ibn_Faysal_as-Saud&oldid=5307615" dan olindi